AB Parlamentosu CBAM Basitleştirmelerini Onayladı

Avrupa Parlamentosu, Şubat 2025’te Avrupa Komisyonu tarafından önerilen ve “Omnibus I” paketinin parçası olan CBAM’a ilişkin sadeleştirme değişikliklerini Eylül 2025 başında kabul etti. Değişikliklerin en dikkat çeken unsuru, ithalatçı başına yıllık net kütle bazında 50 tonluk “de-minimis” eşiğinin getirilmesi olup; bu eşik yaklaşık olarak ithalatçıların %90’ını CBAM yükümlülüklerinden muaf bırakacak, fakat CBAM kapsamındaki ithal ürünlerin toplam gömülü emisyonlarının (~%99’u) büyük bölümünü korumaya devam edecektir. (Parlamento duyurusu; Komisyon sayfası; Konsey açıklamaları).

CBAM’in amacı: AB içi üretim ile ithal ürünler arasındaki karbon maliyetini dengeleyerek karbon sızıntısını önlemek ve iç piyasadaki iklim hedeflerinin etkinliğini korumaktır.

Uygulama safhası: CBAM, başlangıçta kademeli yaklaşımla yürürlüğe girmiş; örneğin raporlama dönemi/raporlama fazı ve ardından sertifika (certificate) satın alma/sunma (surrendering) gibi adımlar planlanmıştı. Önceki hal, değer bazlı (örn. gönderi başına belli bir EUR de-minimis) eşiklere dayanan bazı muafiyetler içeriyordu.

Son gelişme nedir? 

Parlamento oylaması: Avrupa Parlamentosu Omnibus I içindeki CBAM sadeleştirmelerini kabul etti; oylama sonucu 617 lehte, 18 aleyhte, 19 çekimser şeklindedir. (European Parliament basın açıklaması, 10 Eylül 2025).

Konsey düzeyi: Parlamentonun kabulünden önce Konsey ile müzakereler yapıldı; Konsey de Omnibus I kapsamında müzakere pozisyonu almıştı. Nihai yasal metin için Parlamento ile Konsey arasında anlaşma (trilogue) süreci tamamlanmış/uygun şekilde ilerlemiştir; kabulün ardından metinler Resmi Gazete’ye (Official Journal) yayımlanıp yürürlüğe konulacaktır (yürürlüğe giriş için halen resmi yayımlama gereklidir). 

Şimdi ne değişti? 

Aşağıdaki maddeler, Parlamento tarafından kabul edilen veya Omnibus I teklifi kapsamında Konsey ile üzerinde anlaşılan temel değişiklikleri özetlemektedir:

De-minimis (muafiyet) eşiği — 50 ton/yıl (net kütle)

Her bir ithalatçı için, aynı tür CBAM mal grubunda yıllık net 50 ton altında kalan ithalatlar CBAM yükümlülüğünden muaf tutulacaktır. Bu, önceki gönderi-başına 150 EUR’luk eşikten farklı, yıllık kütle bazlı bir uygulamadır. Bu eşik, ithalatçıların yaklaşık %90’ını muaf bırakmakta; fakat toplam gömülü emisyonların yaklaşık %99’u kapsam altında kalmaya devam edecektir.

Eşik ayarlanabilirliği

50 ton eşiği ileride, kapsama ilişkin en az %99 emisyon hedefi korunmazsa yeniden ayarlanabilecek şekilde formüle edilmiştir; yani eşiğin parametreleri, etkisi ölçüldükçe güncellenebilecektir.

Raporlama ve doğrulama (verification) prosedürlerinde sadeleştirme

İthalatçılar için beyan, hesaplama ve doğrulama adımlarında idari yükü azaltacak kolaylaştırıcı düzenlemeler getirildi. Özellikle çok küçük ve nadiren ithalat yapan aktörlere yönelik basitleştirilmiş süreçler tanımlandı.

Varsayılan (default) emisyon değerlerinin daha geniş kullanımına ilişkin kolaylık

Hesaplama yükünü hafifletmek üzere, doğrulanmış veri sağlanamayan durumlarda kullanılacak ortalama / default emisyon değerleri uygulama alanı genişletildi; buna ilişkin kurallar netleştirildi.

Uygulama takvimi / ertelemeler

Bazı kaynaklarda, 2026’da başlaması planlanan sertifika satın alma/sunma yükümlülüğünün (full compliance phase) uygulama tarihine ilişkin esneklik/ertelenme talepleri ve 2027’ye kaydırılma önerileri yer almıştır; Parlamento ve Komisyon tartışmaları bu konuda farklı tarihler içermektedir. Kesin uygulama takvimi, kabul edilen son metnin yayımlanmasıyla netleşecektir. 

Hangi ürünler / sektörler etkileniyor?

CBAM şu ana kadar çelik, alüminyum, çimento, gübre (azotlu gübreler) ve elektrik/hidrojen gibi bazı enerji/kimya ürünleri gibi karbon yoğun temel girdileri hedef alan bir mekanizmadır. Omnibus I sadeleştirmeleri bu CBAM kapsamındaki ürün grupları için geçerlidir; bazı istisnalar (örneğin elektrik/hidrojen özel muamele) metinde ayrı ele alınabilir.

İş dünyasını nasıl etkileyecek? 

Aşağıdaki etkiler, kabul edilen değişikliklerin uygulamaya yansımasına ilişkin nesnel sonuçlardır:

● İthalatçı sayısı bakımından daralma: 50 ton/yıl eşiği nedeniyle CBAM kapsamına giren ithalatçıların sayısı azalacaktır — çeşitli kaynaklarda bu azalmanın yaklaşık %90 civarında olduğu belirtilmektedir. Bu, küçük ölçekli ithalatçıların raporlama/doğrulama/sertifika işlemlerinden muaf kalacağı anlamına gelir.

● Toplam emisyon kapsama oranının korunması: Muafiyetlere rağmen CBAM’in kapsadığı ithal malların gömülü emisyonlarının yaklaşık %99’u korunmaya devam edecektir; dolayısıyla çevresel etki hedefinin büyük kısmı sürdürülür.

● İdari yük ve maliyetlerde hedeflenen azalma: Raporlama/dokümantasyon/verification süreçlerindeki sadeleştirmeler, özellikle KOBİ ve nadiren ithalat yapan oyuncular için idari ve operasyonel yükün azalmasına yol açacaktır.

● Büyük ithalatçılar üzerinde maliyet baskısı sürüyor: Mevcut düzenleme değişiklikleri küçük ithalatçıları muaf tutarken, en yüksek emisyon yayan ve en büyük ithalatçılar CBAM yükümlülüklerine tabi kalmaya devam edecektir — dolayısıyla bu aktörlerin sertifika maliyetleri ve raporlama yükleri sürmektedir.

● İş modelleri / tedarik zinciri planlaması: Küçük ithalatçılar için uyum maliyeti düşerken, büyük ithalatçılar ve tedarik zinciri yöneticileri hâlâ tedarik kaynaklarının karbon yoğunluğunu ölçmeye ve yönetmeye devam etmek zorunda kalacaktır. 

Uygulama takvimi — hangi adımlar izlenecek?

● Parlamento onayı (gerçekleşti: Eylül 2025).

● Konsey onayı / ortak metnin sonlandırılması — Parlamento ile Konsey arasında nihai metin uyumu sağlanacak / sağlanmıştır; resmi yayımlama beklenir. 

● Resmi Gazete’de yayımlanma — kabul edilen değişiklikler Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girer; yayımlama tarihi ve yürürlülük tarihi metinde belirtilecektir.

● Uygulama ve geçiş hükümleri — raporlama/dogrulama takvimleri ile sertifika satın alma/sunma (surrender) tarihleri, yayımlanan metinde tanımlanan şekilde işletilecektir; tartışmalar bazı öğelerin 2027’ye kaydırılması olasılığını gündeme getirmiştir. Kesin tarihler resmi metinde yer alacaktır.

İş dünyası için eylem/adım kontrol listesi

Aşağıdaki maddeler, kabul edilen değişikliklerin uygulanma sürecinde işletmelerin atabileceği hazırlık adımlarıdır (yönlendirici / tavsiye değil — yalnızca uygulanabilir hazırlık türleri listelenmiştir):

● İthalat hacim analizi: Yıllık bazda her bir CBAM ürün sınıfı için ithalat edilen net kütleyi (ton cinsinden) hesaplayın; 50 t/y eşik altında kalan kalemlerin CBAM kapsamı dışı olabileceğini tespit edin.

● Gömülü emisyon veri doğrulama: Tedarik zinciri boyunca üretim kaynaklı emisyon verilerini toplayın; doğrulanmış veri sunamayan durumlar için default emisyon değerlerinin kullanım koşullarını inceleyin.

● Raporlama altyapısı hazırlığı: Raporlama ve doğrulama gereksinimleri devam eden kalemler için veri kayıt ve doğrulama süreçlerini standardize edin.

● Hukuki/vergisel uyum incelemesi: Yeni düzenlemenin getirdiği muafiyetler ve yükümlülüklerin muhasebe / vergi / gümrük etkilerini (ör. sertifika maliyetlerinin muhasebeleştirilmesi) ilgili uzmanlarla değerlendirin.

Yukarıdaki açıklamalarda Parlamento ve Konsey’in duyuruları esas alınarak hazırlanmıştır. Nihai ve bağlayıcı hükümler AB’nin resmi yayımlama kanalı olan Official Journal (Resmi Gazete)’de yayımlandıktan sonra kesinleşir; yayımlanan resmi düzenlemenin metni (Regulation/Directive metni) uygulama detaylarını içerir. Resmî metin yayımlandığı zaman, metne dayalı kesin uygulama takvimi ve ayrıntılar alınmalıdır.

Kaynakça 

● European Parliament — “CBAM: Parliament adopts simplifications to the EU carbon leakage instrument” (Parlamento basın açıklaması, Eylül 2025).

● European Commission — Carbon Border Adjustment Mechanism (resmi açıklama ve CBAM genel çerçevesi).

● Council of the European Union (Consilium) — “Carbon Border Adjustment Mechanism: Council and Parliament strike a deal on its simplification” (Konsey açıklamaları / müzakere süreci).

● https://www.reuters.com/sustainability/climate-energy/eu-parliament-backs-exempting-90-companies-carbon-border-levy-2025-05-22/

Not: Bu makale, hukuki konulara ilgi duyan kişilerin genel bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır; ve hukuki danışmanlık yerine geçmez. Kapsamlı bir kaynak olma iddiası taşımaz ve yasal tavsiye olarak değerlendirilmemelidir.