İklim Değişikliği Davalarındaki Küresel Eğilimler: 2024 Özeti

London School of Economics’e bağlı Grantham İklim Değişikliği ve Çevre Araştırma Enstitüsü (Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment)’nün Haziran ayında yayınladığı analize göre, şirketlere karşı açılan iklim davaları artış gösteriyor. 

“İklim değişikliği davalarındaki küresel eğilimler: 2024 anlık görüntüsü” başlıklı raporda, 2015’ten bu yana şirketlere ve ticaret birliklerine karşı yaklaşık 230 iklimle uyumlu dava açıldığı, bunların üçte ikisinden fazlasının ise 2020’den bu yana açıldığı belirtiliyor. 

Rapordan Önemli Noktalar:

• 2023’te en az 230 yeni iklim davası açıldı. Bunların çoğu hükümetleri ve şirketleri iklim eylemlerinden sorumlu tutmaya çalışıyor. Ancak, dava sayısı geçen yıl öncekinden daha yavaş arttı, bu da yüksek etki yaratması beklenen alanlarda stratejik dava çabalarının konsolidasyonunu ve yoğunlaşmasını gösterebilir.
• İklim vakaları yeni ülkelere yayılmaya devam etti; 2023’te Panama ve Portekiz’de ilk kez vakalar görüldü.
• 2023, uluslararası iklim değişikliği davaları için önemli bir yıldı ve büyük uluslararası mahkemelerden iklim değişikliği konusunda karar vermeleri ve tavsiyede bulunmaları istendi. İklim davalarının yalnızca %5’i uluslararası mahkemelere getirildi, ancak bu davaların birçoğunun yerel yargılamaları etkileme potansiyeli önemli.
• 2023’te ‘hükümet çerçevesi’ davalarında önemli başarılar elde edildi; bunlar bir hükümetin genel iklim politikası tepkisinin hırsına veya uygulanmasına meydan okuyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Nisan 2024’te KlimaSeniorinnen ve İsviçre davasında verdiği kararın, daha fazla dava açılmasına yol açması muhtemeldir.
• Şirketlere karşı stratejik iklim davaları açılmaya devam etti ve 2015’ten bugüne kadar yaklaşık 230 dava belirlendi. Kurumsal iklim davalarındaki temel eğilimler şunlardır:
  
• Son yıllarda ‘iklim yıkama’ ile ilgili davaların sayısı arttı. 2023’te 47 dava açıldı ve kaydedilen toplam sayı 140’ın üzerine çıktı. Bu davalar önemli bir başarıya ulaştı ve tamamlanan davaların %70’inden fazlası davacıların lehine sonuçlandı.
• ‘Kirleten öder’ davalarında önemli gelişmeler yaşandı: Dünya çapında 30’dan fazla dava, şirketlerin sera gazı emisyonlarına yaptıkları katkılar nedeniyle iklimle ilgili zararlara yol açtıkları iddiasıyla hesap vermelerini talep ediyor.
• Davacılar, şirketlerin grup düzeyindeki politikalarını ve yönetim süreçlerini iklim hedefleriyle uyumlu hale getirmelerini sağlamayı amaçlayan yeni ‘kurumsal çerçeve’ davaları açmaya devam ediyor. Yeni Zelanda Yüksek Mahkemesi, başka yerlerde açılan davalar reddedilmiş olsa da, bu tür bir davanın devam etmesine izin verdi. Milieudefensie ve Shell adlı çığır açıcı dava temyiz aşamasındadır.
• Bu yılki analizde, şirket yöneticilerine ve memurlarına iklim risklerini yönetmeleri nedeniyle açılan davaları içeren yeni bir ‘geçiş riski’ vakaları kategorisi tanıtıldı. Enea hissedarları, Polonya’da yeni bir kömür santraline planlanan yatırımlar için eski yöneticilere karşı böyle bir dava açma kararını onayladı.
• 2023’te açılan 230’dan fazla davanın yaklaşık 50’si iklim hedefleriyle uyumlu değil. Bazı davalar iklim eylemine meydan okuyor; diğerleri ise iklim eylemine başlı başına meydan okumuyor ancak uygulanma biçimiyle ilgili. Bağlantısız iklim davalarının temel türleri şunlardır:
• İklim riskinin finansal karar alma süreçlerine dahil edilmesine karşı çıkan ESG tepki davaları.
• Sivil toplum örgütleri ve hissedar aktivistlerine karşı iklim gündemlerini takip etmelerini engellemeyi amaçlayan kamu katılımına karşı stratejik davalar (SLAPP)
• İklim politikasının dağıtımsal etkilerine veya politikaların geliştirildiği süreçlere, genellikle insan hakları gerekçesiyle itiraz eden adil geçiş davaları.
• Yeşil davalar, iklim ve biyolojik çeşitlilik veya diğer çevresel amaçlar arasındaki potansiyel uzlaşmaları ilgilendiriyor.

Raporun tamamına ulaşmak için tıklayınız:
https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/wp-content/uploads/2024/06/Global-trends-in-climate-change-litigation-2024-snapshot.pdf

Çeviri kaynağı: https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/news/climate-litigation-against-companies-is-on-the-rise-report-finds/