İklim Krizine Karşı Akıllı Şehirler Kurmak Neden Önemli?

İklim Krizine Karşı Akıllı Şehirler Kurmak Neden Önemli?

Dünya nüfusunun %55’i kentlerde yaşıyor; kentler küresel enerjinin %75’ini tüketiyor ve sera gazı emisyonlarının yaklaşık %70’ini üretiyor. Bu tablo iklim politikasının odak noktasını kaçınılmaz biçimde şehirlere çeviriyor.  Akıllı şehir kavramı—sensörler, büyük veri analitiği ve otomasyonla desteklenen yüksek verimli kentsel sistemler—tam da bu nedenle “iklim kalkanı” metaforuna dönüşüyor.

Türkiye’de Stratejik ve Yasal Çerçeve

İklim krizinin asıl cephesi hâline gelen bu yoğun kentsel ekosistemde, “akıllı şehir” yaklaşımı Türkiye’de somut bir iklim savunma hattına dönüşmeye başladı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Aralık 2023’te yayınladığı ve bu yıl resmen yürürlüğe giren 2024-2030 Ulusal Akıllı Şehirler Stratejisi ile “ileri toplum-ileri teknoloji-sürdürülebilir ve dirençli dünya” vizyonu doğrultusunda 81 ilin kendi yol haritalarını hazırlaması zorunlu kılındı.

Stratejinin hukuki sütunları 2025 başından bu yana yoğun biçimde güncelleniyor. Şubat 2025’te TBMM Çevre Komisyonu’ndan geçen İklim Kanunu teklifi, Türkiye’nin 2053 “net sıfır” taahhüdünü yasaya bağlıyor ve şehirlerdeki emisyon azaltımını birincil amaç olarak tanımlıyor. Aynı doğrultuda 25 Nisan 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan değişiklik tebliği, yeni ve yenilenmiş tüm binalarda enerji kimliğinde A sınıfını kademeli olarak zorunlu hâle getirdi; güneş ve rüzgâr sistemlerinin tasarıma entegrasyonu artık başvuru koşulu. Mart 2025’te revize edilen Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği ise yaşam döngüsü karbon hesaplamasını, yağmur-gri su depolamasını ve elektrikli araç altyapısını ruhsat dosyasının vazgeçilmez parçaları arasına ekledi.

Akıllı şehir mevzuatı sadece kâğıt üzerinde kalmadı. Dokuz aydır yürürlükte olan Akıllı Şehir Olgunluk Değerlendirme Modeli ile her ilin veri yönetimi, enerji, ulaşım, atık ve afet dayanıklılığı performansı puanlanıyor; yıllık Akıllı Şehir Endeksi raporu belediyelerin yatırım önceliklerini belirliyor. Değerlendirme sonuçları bir yandan da iyi örnekleri ödüllendiriyor: Kayseri Büyükşehir Belediyesi bu yıl 134 projeyle “başarılı örnek” listesine girerek bakanlıktan takdir aldı; enerji başlığında öne çıkan GES portföyü ve kent mobil uygulaması, şehrin karbon ayak izini düşürme hedefinin lokomotifi olarak gösterildi.

Akıllı Şehir Teknolojilerinin İklim Eylemine Katkısı 

Sahada öne çıkan teknolojiler, klasik kamu hizmetlerini iklim odaklı bir dijital örgüye dönüştürüyor. İstanbul’da gerçek zamanlı sinyalizasyonla yönetilen kavşaklar, yakıt tüketimini ve egzoz emisyonlarını kayda değer oranda geriletirken; güneş enerjili otobüs durakları ve hızla büyüyen şarj istasyonu ağı, ulaşım kaynaklı karbonu frenleyen yeni omurgayı oluşturuyor. Belediyelerin akıllı su sayaçlarıyla kaçağı anlık izlemesi, özellikle kurak İç Anadolu kentlerindeki su stresini hafifletiyor. Ülke genelinde pilot olarak kullanılan sensörlü çöp konteynerleri ise rota optimizasyonu sayesinde yakıt tüketimini düşürürken depolama sahalarına giden atık miktarını da azaltıyor.

Bununla birlikte yüksek ilk yatırım maliyeti, veri güvenliği çekinceleri ve kurumlar arası koordinasyon eksikliği akıllı şehir projelerinin ilerleme hızını sınırlayan başlıca engeller. Yeni finansman modelleri, standart setleri ve yerel teknik kapasite programları bu nedenle Ulusal Strateji’nin “2026 ara hedefleri” listesinde ilk sıralarda yer alıyor.

Türkiye, akıllı şehir ekosistemini iklim politikalarıyla “aynı çekim merkezine” yerleştiren nadir ülkelerden biri. Türkiye’de akıllı şehir paradigması artık yalnızca kentsel konfor artışı değil; İklim Kanunu’nun gerektirdiği emisyon azaltımının ana omurgası olarak konumlanıyor.  Ulusal strateji, güncellenen inşaat mevzuatı ve kent bazlı yenilikçi projeler bir araya geldiğinde, şehirler hem iklim şoklarına karşı daha dirençli hâle geliyor hem de sürdürülebilir büyüme için yeni bir ekonomik kulvar açıyor.

Strateji belgeleri, İklim Kanunu süreci ve 2025’te devreye girecek inşaat mevzuatı revizyonları, şehirleri emisyonlardan arındırırken ekonomik verimliliği de artırmayı hedefliyor. Akıllı enerji, ulaşım ve bina çözümleri—doğru finansman, standart ve insan kaynağı eşliğinde—kentlerimizi sadece iklim şoklarına karşı dayanıklı kılmakla kalmayacak; davranışsal ekonomi yaklaşımıyla yerel halkın refah ve katılım düzeyini de yükseltecek.

İklim mücadelesinin sahne ışıkları artık şehirlerin üzerinde. Akıllı şehir projeleri, kent-odaklı inovasyon ve hukuk-teknoloji entegrasyonuyla şekillenen bu “yeni kalkana” stratejik ama esnek bir çerçeve sunuyor; küresel ısınmayla mücadelenin en somut, en kentli hâlini inşa ediyoruz.

…………………………………………………………………
Bu metin bilgilendirme amaçlıdır; hukuki görüş teşkil etmez.